< terug

(20-21) De toekomst is nu

De toekomst is nu
Denkbeelden over een nabije toekomst toegepast op Gent.

Masterproef
Academiejaar 2020-21, Gent
Promotor: Dirk Coopman

Intunneling van de stad doorkruisende autostrades biedt de uitzonderlijke opportuniteit én de ruimte om het volle vermogen van architectuur en ‘architectuur-op-stedenbouwkundige-schaal‘ aan bod te laten komen. Een intunneling vanaf de Scheldevallei te Zwijnaarde tot voorbij de Gentbrugse Meersen verbindt twee natuurgebieden en levert een vrij in te vullen gebied van 9 km lang. Met de afrit naar Gent-Centrum erbij wordt 12 km bekomen aan reëel te concretiseren stedelijk gebied. Vanzelfsprekend behoort het antwoord niet één architect toe maar vormen vele voorstellen de aantrekkelijkheid van een bontgekleurd antwoord. De bovengrond na intunneling zien als bouwgrond zal het omliggende groen rondom de stad vrijwaren van verdere verkaveling. Tal van gegroepeerde woningen rondom series aan nieuwsoortige pleinen en parken kunnen daar tot voordeel zijn van bestaande woonwijken. Sequensen aan publieke ruimten kunnen er een boeiend architecturaal verhaal bieden tot voordeel van een grotere regio. De site kent een dozijn grotere zones die verder contextueel opgesplitst kunnen worden.  De student kiest zijn site als deel van een globaal concept en toont wat een wensbare nabije toekomst kan zijn.

Inleiding: ‘The future is now’ Norman Foster foundation: https://vimeo.com/218296432 & http://www.normanfosterfoundation.org/educational/futureisnow/ & https://vimeo.com/220943989

Europa en onze nationale en lokale regeringen hebben de volgende ambities ten aanzien van de gebouwde werkelijkheid:

Maak de steden denser en vrijwaar zo het omliggende groen.

Geef meer en vooral betere publieke ruimten omdat densere steden meer aangewezen zijn op publieke ruimten. Architectuur op stedenbouwkundige schaal vormt daar hét antwoord.

Maak de steden groener. Neem maatregelen zodat steden gezonder zijn.

Steden moeten kindvriendelijk zijn. Een kindvriendelijke stad is voor iedereen goed. Een stad is er om van te genieten geef daar vorm aan.

Steden moeten meer klimaatneutraal worden.

Het STOP‐principe dient in de stad te worden toegepast (eerst Stappers, dan Trappers, vervolgens Openbaar vervoer en dan pas Personenwagens).

Opwaardering van de stad als plaats om te wonen is dé taak welke architectuur dient te realiseren. De schaal van het individu is daar van belang.

Tunnel snelwegen doorheen woonwijken in, de bovengrond kent andere doelen. Bouw duurzaam, zowel energetisch en niet minder als nieuw patrimonium.

Steden leveren opportuniteiten. Steden zijn een short‐cut naar kwaliteiten. Installeer cultuur via architectuur. Architectuur is daar het gelaat van.

Aan U om te onderzoeken en te tonen wat dat kan zijn.

Het actuele appél aan architecten is van een ongeziene historische omvang. De toekomst is nu.

Intunneling van de stad doorkruisende autostrades biedt de uitzonderlijke opportuniteit én de ruimte om deze ambities waar te maken.

Een intunneling vanaf de Scheldevallei te Zwijnaarde tot voorbij de Gentbrugse Meersen verbindt twee natuurgebieden en levert een vrij in te vullen gebied van 9 km lang. Met de afrit naar Gent‐Centrum erbij wordt 12 km bekomen aan reëel te concretiseren stedelijk gebied. Vanzelfsprekend behoort het antwoord niet één architect toe maar vormen vele voorstellen de aantrekkelijkheid van een bontgekleurd antwoord.

still

Still uit de film: https://arch.kuleuven.be/nieuws/intunneling‐gent‐zwijnaarde

Eén concept over deze volle lengte is hier niet de vraag die voorligt. Pluriforme en differente contextuele antwoorden van meerdere getalenteerde ontwerpers vergroot de noodzakelijke rijkdom van het geheel van de site. Ruimte voor honderd projecten levert dan ook meer aan dan één aanmatigend antwoord over het geheel. Wat elke deel van de strook kan betekenen voor de wijken links en rechts van deze vrijgekomen site is cruciaal. Contextueel ontwerpen is er tot voordeel van wat bestaat. De opgave is dan ook het detecteren van opportuniteiten tot voordeel van nabijgelegen wijken. Pleinen en parken omhuld door hoogkwalitatieve architectuur zijn daar aan zet. Een finalisering waarbij architectuur de hoofdrol speelt maakt het voorstel compleet.

Concreet: De site kent een dozijn grotere zones die verder contextueel opgesplitst kunnen worden. Kies je site en toon wat een wensbare nabije toekomst kan zijn.

Een schematische visie op het volledige vrijgekomen gebied wordt opgevolgd door een gedetailleerde uitwerking van een vrij te kiezen zone welke in zijn gedetailleerde architecturale uitwerking de relevantie aantoont voor de nabijgelegen wijken. Goed gedetailleerd uitgewerkte architectuur ondersteunt daar visueel verifieerbaar de stedenbouwkundige doelstellingen.

Vanzelfsprekend is het hoofdprogramma ‘wonen’ en al wat daar betrekking op heeft, omdat ‘wonen in de stad’ kan instaan voor de vrijwaring van het omliggende landschap.

Deze masterproef resumeert het geheel van de omvang van de opleiding en documenteert de voortreffelijkheid eigen aan uw titel architect. De docent‐mentor ondersteunt de student in zijn vervolmaking en paraatheid voor de tegenwoordigheid van de toekomst.

Deze master‐oefening maakt de architect klaar voor de toekomst die hem straks te doen staat.

Dirk Coopman

Omtrent de site

still2

Lengte intunneling en vrijgekomen zones.

Een uitgebreide keuze aan zones van stadscentrum tot landelijk, van grenzend aan natuurgebied tot naburige industrieën leveren een diversiteit aan van studiezones.

Eén concept over het geheel is dan ook niet aangewezen gezien de diversiteit aan contexten een diversiteit aan resultaten inhoudt, immers architectuur op stedenbouwkundige schaal is contextueel. Onverminderd biedt het geheel een aantal unieke opportuniteiten die voorwerp zijn van een eerste conceptvorming.

Van betekenis voor het geheel is dan ook op de eerste plaats wat de context zelf aanlevert, bevoorbeeld:

  • 9 km autostrade intunnelen levert een ruimte aan die beide natuurgebieden verbindt. Dat het tussengebied de toegankelijkheid naar beide natuurgebieden faciliteert ligt dan ook voor de
  • 3 km vrij gebied wordt verkregen na intunneling van het deel gekend als de afrit naar Gent Ook deze zone ondersteunt, naast verbinding tussen stadsdelen, de relatie van de stad met zijn natuurgebieden.
  • Het geheel van een 12 km vrijgekomen lineair district verbindt groot Gent met haar verschillende wijken, met twee natuurgebieden, en met het stadscentrum. Vandaar dan ook dat wandel en fietspaden aldaar zijn aangewezen conform het STOP‐principe.
  • Het ruimtelijk voordeel ten gevolge auto’s een andere plaats te bieden levert een stedenbouw aan op architecturale schaal welke het wonen en de kwaliteit van de publieke ruimte
  • Woonuitbreidingsgebieden voorzien in de stad vrijwaart het resterende omliggende groen van verkaveling. De functie wonen is dan ook de meest aangewezene om in die zone plaats te Woonuitbreidingsgebieden in de stad verkleinen de ecologische voetafdruk én besparen het omliggende groen van bebouwing. Een hogere vloer vs. oppervlakte verhouding is bijgevolg aangewezen.
  • Densere steden hebben nood aan meer kwalitatieve openbare ruimte, het is dan ook consistent dat pleinen en parken omhuld door nieuwe en bestaande architectuur in het veelvoud aanwezig
  • De omliggende buurten komen na de intunneling vrij van de grimmige aanblik en het geraas van stad doorsnijdende snelwegen. Architectuur dient daar dan ook een hoofdrol te spelen in de opwaardering van de aangrenzende wijken en Naar schatting 20.000 bestaande woningen komen zo plots op een toplocatie te liggen. Een gefaseerde groei van 15.000 à 20.000 nieuwbouwwoningen rondom goed geconcipieerde publieke ruimten tot voordeel van alle omliggende straten kan het geheel van het vrijgekomen gebied straten ver kwalitatief ondersteunen.

Ter info: Gezien bij het bouwen van de tunnel de E17 niet jarenlang kan rondgeleid worden via de Ring van Gent, dient de tunnel geboord te worden onder de bestaande autostrade. Het voordeel is dat de tunnel bijgevolg dergelijke diepte bezit dat na intunneling er bovengronds gebouwd kan worden.

Advies tot werkwijze:

  • Visievorming en keuze zone. Verkenning van het geheel van de site en aanvulling van bovenstaande contextuele afgeleiden leidt na 5% à 10% van de beschikbare termijn tot visievorming en keuze van
  • Architectuur op stedenbouwkundige schaal. Een stedenbouwkundige behandeling op architecturale schaal resulteert in een volume (20% à 30 % van de beschikbare tijdspanne). Concept en vorm van enkele publieke ruimten die zich enten op de naburige landelijke dan wel stedelijke omgeving behoort daartoe. Concepten tot voordeel van een grotere omgeving zijn aanwezig.
  • Architecturale vormgeving. 60 % van het benodigde tijdsverloop wordt besteed aan de architectuur wat grosso modo inhoudt:
    • Gedetailleerde plannen van een deel van de gekozen zone (bevoorbeeld uitwerking van enkele gebouwen die cruciaal zijn voor de gekozen site)
    • Gedetailleerde uitwerking van de gevelcompositie,
    • Gedetailleerde omgevingsaanleg die de goed bedachte relatie met de omgeving bewijst. Uitwerking van plaatselijke mobiliteit als deel van een grotere visie. Terreindoorsneden over tunnel en
    • Enkele gedetailleerde

Het geheel bewijst dat de architectuur op een kwalitatief gemaximaliseerde wijze kan omgaan met een deel van de vrijgekomen site en daarbij de verwachtingen omtrent de concepten van duurzaamheid, toekomstigheid en esthetiek weet vorm te geven.

Aanduiding verschillende zones

Aanduiding, omvang noch indicatie van programma of opportuniteit van een zone zijn bindend. Zones kunnen gecombineerd worden; geheel of ten dele.

Het is aangewezen enkel te ontwerpen op overheidsgronden om in uw voorstel onteigeningen te vermijden. Aanreiken van een ontwerp welke op de vrijgekomen site straten ver een werking bezit is dan ook de opgave.

Zone 1

Opportuniteit: Versterking dorpskern Zwijnaarde. Relatie regio Gent met Scheldevallei vormgeven. Relatie Scheldevallei ‐ stadscentrum Gent. Verbinding Gent Oudenaarde via natuurgebied Scheldevallei. Ontsluiting natuurgebied via pleinen, lanen en parken omhuld door architectuur. Zwijnaarde definiëren als dorp aan het natuurgebied ‘Scheldevallei’.

still3

ZONE 2

Opportuniteit: Herbruik structuur klaverblad in functie van relatie Stad Gent met Scheldevallei. Waterfront architectuur rondom kruispunt van beide kanalen. Water als stedelijke ruimte. Openbaar vervoer via water naar stadscentrum.

still5

ZONE 3

Opportuniteit: Zone voor groot stadsbos omhuld door architectuur. Verbinding met alle omliggende wijken. Hoogbouw kan passend zijn. Relatie met centrum en natuurgebieden faciliteren.

still6

Zone 4

Opportuniteit: Architecturale en stedenbouwkundige samenhang met de schelde realiseren tot voordeel van omgevende wijken en geheel Gent. Nieuwe stadspleinen aan het water omhuld door architectuur. Diverse bruggen naar nieuw stadsbos.

still7

Zone 5

 Opportuniteiten: Versterken hoofdstraat Ledeberg. Aanhechting Schelde aan te ontwerpen nieuwe site. Voetgangersbrug(gen) naar Gent centrum. Vraagstuk mobiliteit oplossen door intunneling te verbreden voor lokaal verkeer en toegang megaparking. Koppeling megaparking aan openbaar vervoer.

still8

Zone 6

Opportuniteiten: Binding met de Schelde. Intunneling laten eindigen op een megaparking. Verbinding met binnenring Gent via ondergronds rondpunt. Bestaande tunnel binnenring uitbreiden. Koppeling met openbaar vervoer. Versterken stedelijkheid met architectuur. Dwarse bebouwing om zichten en lichten te vrijwaren van bestaande gebouwen. Waterfront architectuur aan stedelijk plein. Bestaand park architecturaal front geven. Omgevende straten betrekken.

still8

Zone 7

Opportuniteiten: Binding met de schelde. Plein aan het water omhuld door architectuur. Voetgangersbruggen naar nieuw stadsbos (zie ook nabijgelegen zone 4). Focus op bestaande wijken van Gentbrugge. Opwaardering aanwezig park (Adolf Papeleupark) door architecturale omhulling. Het intunnelen van de spoorweg is eveneens een optie omdat bovengrondse spoorwegen doorheen woongebied geen voordelen enkel nadelen aanleveren.

zone7

Zone 8

Opportuniteiten: Op‐ en afritten complex biedt ruimte voor een stadskern ontwikkeling. Het nabij stadspark ‘Park De Vijvers’ kan zo ontsloten worden en wordt door afwezigheid van het geraas van de snelweg een ‘place to be’. Diverse wijken kunnen na intunneling dankzij deze site een opwaardering krijgen. De nabije Brusselse steenweg en het ondergrondse op‐ en afritten complex ‐ na intunneling E 17 ‐ kan gekoppeld worden aan een megaparking en hub van openbaar vervoer.

zone8

Zone 9

Opportuniteiten: Negen straten komen uit op een stedelijke ruimte. Links en rechts daarvan kan een nieuwe publieke ruimte ondersteunt worden door architectuur. Dat na intunneling alle zones samen instaan voor een lineaire verbinding tussen wijken, het stadscentrum en twee natuurgebieden kan hier een accentuering verkrijgen door een fascinerend publieke ruimte te creëren.

Beide zijden van de site grenzen aan een bestaand stadspark (‘Park De Vijvers’ en ‘Frans Tochpark’). Tweemaal een ‘front architectuur’ kan beide parken accentueren.

De negatieve impact van de spoorweg op deze site en alle navolgende wijken tot aan de Dampoort maakt het opportuun ook de spoorweg in te tunnelen. Het vrijgekomen gebied bezit over de ganse lengte immers vele kwalitatieve opportuniteiten.

‘The future is now’ kent geen compromissen en kiest resoluut voor de beste versie voor het wonen van mensen.

zone9

Zone 10

Opportuniteiten: Ten gevolge van de intunneling zal in het bestaand stadspark het achtergrondlawaai van 90 dB zijn verdwenen net zoals de visuele grauw grijze impact van de viaduct. Als vanzelf verkrijgt de site zo opwaardering. Architectuur verlenen aan de rand kan het park extra publiek maken. De ongedefinieerde overzijde nabij sporthal Driebeek biedt ruim plaats voor een architectuur in communicatie met zijn context.

zone10

Zone 11

Opportuniteiten: De site ‘Volkstuinen Gentbrugge’ kan geparticipeerd worden met stadslandbouw (een fusie tussen stedelijke architectuur en landbouw). Een nieuw stedenbouwkundig concept omtrent wonen en gelijktijdig produceren en consumeren van voeding kan hier ontwikkeld worden.

zone11

Zone 12

Opportuniteiten: Het niet bebouwen waar de autostrade en zijn parking bevond is dé opportuniteit. Waar de bebouwing van Gentbrugge grenst aan het natuurgebied kan een architecturale introductie worden gecreëerd naar het natuurgebied. Een architectuur welke het natuurgebied introduceert is hier de opgave. Waar de tunnel terug boven komt, meer bepaald voorbij de Schelde, kan de site en zijn context nogmaals bekroond worden door architectuur. Gecombineerd met één of meer bruggen over de Schelde biedt dit de mogelijkheid om vanuit Laarne, Destelbergen, Lochristie zelfs Wetteren en Lokeren, met de fiets Gent te bereiken.

zone12

Bijkomende info:
Plannen van de gehele site zijn digitaal beschikbaar.
Bovenop tunnels, afhankelijk van hun diepte, kan gebouwd worden.
Vanaf een TBM boordiepte van 20 m à 30 m kan de bestaande snelweg tijdens de werken verder gebruikt worden. Intunnelen van snelwegen doorheen woongebied is dankzij de nieuwe geautomatiseerde tunnelboormachines een dagelijkse realiteit in de wereld (ref Madrid, Boston, Maastricht, Seoel in film https://arch.kuleuven.be/nieuws/intunneling‐gent‐zwijnaarde)

  • Bekijk de presentatie als pdf hier.