Modular architecture for CARE for modular architecture

Semester 2, Gent
Tweetalig / Bilingual
Master Architectuur, engagement: Craftsmanship
Academiejaar 2023-2024
Begeleider: Aurelie De Smet

English text below

Attention: this studio will be organised on Thursdays! (so check your schedule)

Dit is een service-learning (1) studio, gelinkt aan het participatief actieonderzoek Solidair Mobiel Wonen en het ‘Ruimte voor zorg’- traject van de Gentse Stadsacademie.

Solidair Mobiel Wonen (SMW) is een Living Lab opgericht in 2017 door SAAMO Brussel vzw, de Faculteit Architectuur van de KU Leuven, CAW Brussel vzw, en een groep van acht dakloze inwoners uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het project heeft tot doel te onderzoeken of en hoe het Brusselse stadsplanningssysteem veerkrachtiger kan worden en inclusie in de huisvestingssector kan verbeterd worden, door de co-creatie van bijkomende betaalbare woningen op tijdelijk leegstaande terreinen, met en voor dakloze mensen en de buurt (2). Met behulp van het bio-gebaseerde, modulaire en circulaire bouwsysteem dat zij samen met BC architects en het houtskeletbouwbedrijf De Noordboom ontwikkelden, hebben de SMW-projectpartners onlangs een tweede pilotproject gerealiseerd in Koekelberg (Brussel). De komende jaren zullen de SMW-benadering verder getest en geëvalueerd worden. Het was echter vanaf het begin ook de bedoeling om SMW op te schalen en te verzelfstandigen, zodat dit model voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk zou zijn. Daarom onderzoeken de projectpartners momenteel ook de mogelijkheden en voorwaarden voor het door ontwikkelen van SMW tot een innovatieve coöperatieve onderneming met een dubbele doelstelling. In het kader van deze studio zullen de studenten deelnemen aan deze verkenning. Ze zullen dit doen in nauwe samenwerking met de SMH-partners, in het bijzonder SAAMO Brussel en De Noordboom.

Meer specifiek zal de studio zich richten op het onderzoek naar de toepasbaarheid van het SMW-Model in het kader van het project ‘De Wal’ van vzw Kompas (3), dat deel uitmaakt van het ‘Ruimte voor zorg’- traject van de Gentse Stadsacademie. Het doel van dit traject is het mede ontwikkelen van een innovatieve en breed gedragen sociaal-ruimtelijke visie voor vzw, in het licht van toekomstige infrastructurele/architectonische projecten. Dit traject omvat transdisciplinair onderzoek naar het thema de-institutionalisering / vermaatschappelijking van de zorg. Deze benadering wordt internationaal gezien als een belangrijke tool voor overheden om mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, als volwaardige burgers aan het sociale leven te laten deelnemen. Ze kan echter ook zwaar worden bekritiseerd als typisch een product van de hedendaagse neoliberale samenleving. In ieder geval is het belangrijk om te onderkennen dat vermaatschappelijking van de zorg, naast een sociale dimensie, ook een belangrijke ruimtelijke dimensie heeft.

Naast de focus op modulaire en circulaire architectuur, zal deze studio dus draaien rond vraagstukken als zorgzame buurten, cohousing voor mensen met een beperking, tijdelijke/transitionele/aanpasbare architectuur, …. en zal er sprake zijn van transdisciplinaire samenwerking, met een verscheidenheid aan actoren en belanghebbenden. Het bredere doel van deze studio is om de studenten te stimuleren kritisch na te denken over hun rol als toekomstige professionelen en hun potentieel om op te treden als ‘agent of change’.

– – – – – – –

VOETNOTEN

Service-learning is een ervaringsgerichte methode waarbij studenten zich engageren en samenwerken met en voor maatschappelijk actoren – klik hier voor meer informatie over deze benadering.
SMW hanteert hiervoor een ‘housing as a verb’-benadering, wat inhoudt dat de dakloze eindgebruikers worden betrokken in het gehele proces van de co-creatie van hun eigen woning – vanaf de conceptualisering, over de realisatie, tot het beheer – samen met architecten, maatschappelijk werkers, studenten, buurtbewoners en een professioneel bouwbedrijf. Gedurende dit gehele traject krijgen zij (individuele en groeps)begeleiding op maat en worden er hen diverse mogelijkheden geboden om vaardigheden te ontwikkelen. Op deze manier worden de eindgebruikers in staat gesteld om terug grip te krijgen, niet alleen op hun eigen woontraject, maar op hun hele leven.
Kompas is een Vlaamse non-profitorganisatie die ondersteuning biedt aan mensen met een beperking. De organisatie voert momenteel een reflectie uit met betrekking tot haar maatschappelijke rol en haar sociaal-ruimtelijke aanpak, nu en in de toekomst.

CONCEPTUEEL KADER

critical spatial practice, participatief actieonderzoek, codesign, place-based solidarity, social-ruimtelijke veerkracht, systems thinking, transition design, crossbench practitioner

TIJDSLIJN (voorlopig)

De studio zal ontwikkelen volgens de volgende service-learning cyclus:

01_ONDERZOEK – w1-5

Als eerste stap maken de studenten kennis met de betrokken actoren op het terrein en brengen zij hun behoeften en wensen in kaart. Tegelijk verkennen ze gezamenlijk de onderwerpen en het conceptueel kader van de studio en worden ze uitgedaagd om na te denken over hun eigen interesses, vaardigheden en expertise in relatie hiermee. Ten slotte worden in deze fase ook methodologische, praktische en ethische kwesties besproken.

02_ONTWERPEN EN VOORBEREIDEN – w3-5

In parallel zullen de studenten ondersteund worden om geleidelijk aan partnerschappen aan te gaan met de volgens hen relevante actoren en samen met hen doelen te definiëren en mogelijke antwoorden te formuleren. Waarna ze, in interactie met de partners en de studiobegeleider, ook concrete actieplannen zullen ontwikkelen, succescriteria bepalen, en middelen trachten te mobiliseren.

03_ACTIE ONDERNEMEN – w6-8

Vervolgens is het tijd voor actie. In deze fase zullen de studenten met elkaar en de andere betrokken actoren samenwerken om hun zelf gedefinieerde doelen te realiseren. Het doel van deze stap is om op een tastbare manier inzicht te krijgen in de voorliggende uitdagingen en de geformuleerde antwoorden hierop door middel van actie te testen.

04_REFLECTEREN & COMMUNICEREN – w7

Als volgende stap komen we terug bij elkaar op de campus om samen kritisch te reflecteren over (1) wat er op het terrein gebeurde, (2) wat dit betekent in het licht van het onderwerp en kader van deze studio, en (3) wat we hiervan kunnen leren voor de toekomst. We zullen ook de impact van ons engagement op de andere betrokkenen en op onszelf evalueren.

05, 06, 07_HERONDERZOEKEN, HERONTWERPEN & VOORBEREIDEN, OPNIEUW ACTIE ONDERNEMEN – w10-13

Na het afronden van de eerste cyclus zullen de studenten opnieuw in (inter)actie gaan met de maatschappelijke actoren. Tijdens deze fase zullen ze hun inzichten aan hen communiceren, hierop feedback krijgen van hen en gezamenlijk nadenken en beslissingen nemen over de volgende stappen. Op dit punt zullen afspraken worden gemaakt over wat er, rekening houdend met ieders mogelijkheden en tijdschema, moet/kan gebeuren om het project af te ronden (en door te geven). Vervolgens worden de gezamenlijk overeengekomen stappen gezet.

08_REFLECTEREN EN COMMUNICEREN – w14

Tijdens de finale ‘presentation & celebration’-sessie stellen de studenten hun proces en resultaten aan elkaar en de andere betrokken actoren voor. Het doel is om samen even terug te blikken op wat er is gebeurd, te reflecteren op wat we hieruit leerden, dit te vieren en eventueel aanbevelingen/plannen te maken voor de toekomst.

ACTIVITEITEN

Lezingen en studiebezoeken
Literatuur en casestudies
Groepsbrainstorm, -reflectie en -discussie sessies
Community-engaged research and design
Participatief veldwerk
Individuele reflecties

OUTPUT

Doorheen de sessies en in nauwe samenwerking met de SMW-projectpartners zullen de studenten de volgende materialen ontwikkelen, die op het einde moeten worden ingeleverd:

Ontwerpproduct: ontwerpvoorstel / installatie / interventie / tool / rapport / … passend bij het thema ‘modulaire architectuur voor zorg voor modulaire architectuur’ en ontwikkeld in (inter)actie met de betrokken actoren (individueel of groepswerk)
Eindpresentatie: verslag van het (co)ontwikkelingsproces van het ontwerpproduct (individueel of groepswerk)
Proces dagboek: persoonlijke documentatie van het procesverloop (individueel werk)
Reflectiepaper: een samenvattende persoonlijke reflectie op het studio onderwerp, proces en resultaat(en) (ca. 500 tot 2000 woorden) (individueel werk)

EVALUATIE

De studenten zullen beoordeeld worden op basis van de volgende criteria:

Cursusdeelname: aanwezigheid, enthousiasme, inspanning om het ontwerpproduct op te leveren, respectvolle interactie met andere actoren, … -> dit wordt geëvalueerd op basis van wekelijkse observaties door de docent, het proces dagboek en een beoordeling door de maatschappelijke partner(s)
Cursusresultaat(en): oplevering van een ontwerpproduct dat aansluit bij het onderwerp van de studio en de verwachtingen van de belanghebbenden -> dit wordt geëvalueerd op basis van het (de) ontwerpproduct(en), de eindpresentatie en de reflectiepaper
Ontwikkelingsproces: de academische, professionele en/of persoonlijke groei van de student -> dit wordt geëvalueerd op basis van het proces dagboek en de reflectiepaper

MEER LEZEN

over Solidair Mobiel Wonen:
www.solidhomes.be
www.solidarymobilehousing.be
https://www.denoordboom.be/woodular

over de-institutionalisering/vermaatschappelijking van de zorg:
https://stadsacademie.be/traject/ruimte-voor-zorg/
https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/subsite/ruimtevoorzorg/awdi
https://www.saamo.be/wp-content/uploads/2023/02/CaringNeighbourhoods.pdf
https://www.zorgenvoormorgen.be/zorgzamebuurten/wat
https://degroteverbouwing.eu/nl/toekomstplekken/zorgzame+buurten/
https://www.zorgsaamwonen.nl/thema/zorgzame-buurten-en-wijken

over andere relevante onderwerpen:
https://transitiondesignseminarcmu.net/
https://shorturl.at/ovLQS
https://www.re-story.be/nl/stories/2018/5/4/kate-raworth?rq=donut
https://www.vai.be/agenda-expos-en-programma/care-for-space-for-care

BEELD: © Pieter Van Eenoge voor Weliswaar.be

* * *

MODULAR ARCHITECTURE FOR CARE FOR MODULAR ARCHITECTURE

DESCRIPTION

This is a service-learning¹ studio, closely linked to the Solidary Mobile Housing participatory action research project and the ‘Space for care’-trajectory of the Gentse Stadsacademie.

Solidary Mobile Housing (SMH) is a Living Lab started up in 2017 by SAAMO Brussel vzw, the Faculty of Architecture of the KU Leuven, CAW Brussel vzw, and a group of eight homeless inhabitants from the Brussels-Capital Region. The project aims at investigating if and how the Brussel urban planning system more resilient and improving inclusion in the housing sector, through the co-creation of additional affordable homes on temporarily vacant sites, with and for homeless people and the neighbourhood². Using the bio-based, modular and circular, SMH Construction System they developed together with BC architects and the timber frame construction firm De Noordboom, the SMH project partners have recently realised a second pilot project in Koekelberg. In the following years, the SMH system and approach will be further tested and evaluated. However, from the start, the intention was also to further develop SMH into an independent entity, so that the SMH Model would be accessible to as many people as possible. Therefore, the project partners are currently also exploring the possibilities and conditions for setting-up an innovative cooperative enterprise with a dual purpose. In the context of this studio, the students will participate to this exploration, in close collaboration with the SMH partners, especially SAAMO Brussel and De Noordboom.

More specifically, the studio will focus on the investigation of the applicability of SMH in the context of the ‘De Wal’-project by vzw Kompas³, which is part of the ‘Space for care’-trajectory of the Gentse Stadsacademie. The aim of this trajectory is the co-development of an innovative and broadly supported socio-spatial vision for vzw Kompas, in the light of future infrastructural/architectural projects. This trajectory involves transdisciplinary research on the topic of de-institutionalisation/societization of care. This notion is internationally framed as an important method for governments to allow people who need care and support to participate in social life as full citizens. However, it can also be heavily criticized as being a disempowering product of contemporary neo-liberal society. In any case, it is important to recognize that, besides a social dimension, the socialization of care also has an important spatial dimension.

Besides focussing on modular and circular construction, the studio will thus also revolve around issues like caring neighbourhoods, cohousing for people with disabilities, temporary/transitional/adaptable architecture, …. and it will involve transdisciplinary collaboration, with a variety of actors and stakeholders. The broader aim of this studio is to stimulate the students to reflect critically on their role as future professionals and their potential to act as an ‘agent of change’.

– – – – – – –

Service-learning is an experiential leaning method in which students work together with and for social actors – click here to find out more.
For this, SMW uses a ‘housing-as-a-verb’ approach, which means that the homeless end users are included throughout the entire process of co-creating their own home – from the conceptualization, over the realization, to the management – together with architects, social workers, students, neighbourhood residents, and a professional construction company. Throughout this entire process, they receive tailor-made (individually and group) guidance and various skill building opportunities are offered. In this way, the end users are empowered to regain control, … not only over their housing trajectory, but over their entire lives.
Kompas is a Flemish non-profit organisation offering support to people with disabilities. The institution is currently reflecting about its societal role and its socio-spatial approach, now and in the future.

CONCEPTUAL FRAMEWORK

critical spatial practice, participatory action research, codesign, place-based solidarity, socio-spatial resilience, systems thinking, transition design, crossbench practitioner

TIMELINE (tentative)

The studio will unfold according to the following service-learning cycle:

01_INVESTIGATING – w1-5
As a first step, the students will get acquainted with the involved actors and identify their needs and wishes. Moreover, they will collectively explore the course topics and conceptual framework and will be triggered to reflect on their own interests, skills, and expertise, in relation to this. Finally, we will also discuss methodological, practical, and ethical issues.

02_DESIGNING & PREPARING – w3-5
In parallel, the students will be supported to gradually establish partnerships with the relevant stakeholders and to, together with them, define goals and develop potential answers. Based on these, and in interaction with the partners and course tutor, they will then also determine success criteria, develop action plans, and mobilize resources.

03_TAKING ACTION – w6-8
After investigating and preparing, it is time for action. In this phase, the students will collaborate with each other and the other involved actors to realise their self-defined goals. The aim of this step is to demonstrate an understanding of the challenges at hand and test the proposed answers through action.

04_REFLECTING & COMMUNICATING – w7
As a next step, we will come back to the classroom and take the time to collectively engage in a critical reflection about (1) what happened on the terrain, (2) what this means in the light of the course topics and conceptual framework, and (3) what we can learn from this for the future. We will also evaluate the impact of our engagement on the other stakeholders as well as on ourselves.

05, 06, 07_RE-INVESTIGATING, RE-DESIGNING & PREPARING, RE-TAKING ACTION – w10-13
After finalising the first cycle the students will re-engage with the other stakeholders. During this phase they will communicate their insights to them, get their feedback and collectively reflect and decide on the next steps. At this point agreements will be made on what need to be done to wrap up and finalise, taking into consideration each of our possibilities and timeframe. Subsequently, the collectively agreed steps will be taken.

08_RE-REFLECTING & COMMUNICATING – w14
During a final presentation and celebration session the students will present their process and results to each other and the other involved stakeholders. The aim is to look back at what has happened, reflect on what we learned, celebrate this together, and possibly make recommendations/plans for the future.

ACTIVITIES

Lectures and study visits
Literature and case studies
Group brainstorming, reflections & discussions
Community-engaged research and design
Participatory field work
Individual reflections

OUTPUT

Throughout the course and in close collaboration with the SMH project partners, the students will deliver the following materials, to be handed in at the end:

Design product: a project proposal / installation / intervention / tool / report / … fitting the topic of ‘architecture for care for architecture’ and delivered in (inter)action with the involved stakeholders (individual or group work)
Final presentation: an account of the (co-)development process of the design product (individual or group work)
Process journal: a personal documentation of the course process (individual work)
Reflection paper: a summarizing personal reflection on the course topic, process, and result(s) (app. 500 to 2000 words) (individual work)

EVALUATION

The students will be evaluated based on the following criteria:

Course participation: attendance, enthusiasm, effort to deliver the design product, respectful interaction with other the partners, … -> this will be evaluated based on weekly observations by the tutor, the process journal, and an assessment by the societal partner(s)
Course result(s): delivery of a design product that aligns with the course topic(s) and the stakeholder expectations -> this will be evaluated based on the design product(s), the final presentation, and the reflection paper
Development process: the academic, professional and/or personal growth of the student -> this will be evaluated based on the process journal and the reflection paper