Master dissertation studio 2024-25
Tutor: Joris Van Reusel
Gent, NL
Beeld: Project ‘Dakakker’, Rotterdam.
Foto: Rens de Boer (ecoloog Bureau Stadsnatuur – Haagse handen)
Beste toekomst-architect,
‘Tegen het eind van deze lezing zullen er naar schatting zes à zeven soorten zijn uitgestorven. Een tropische salamander, een glimmende kever, een onopvallend korstmos, een vogel, een varen, een vis – het kan van alles zijn. Na duizenden of zelfs miljoenen jaren te hebben bestaan zullen ze het komende uur niet overleven en onherroepelijk van de aardbodem verdwijnen. Tegen middernacht kunnen het er al 70 zijn.’
Ben jij net zo geschokt bij het lezen van dit stukje van cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver David Van Reybroeck? (1)
De klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis dwingen ons om radicaal anders om te gaan met onze planeet. En dus ook de manier waarop we de kwetsbare ruimte en atmosfeer gebruiken moet herdacht worden. Architectuur kan daarbij een grote rol spelen, als we onze verbeelding en creativiteit koppelen aan wetenschappelijke kennis over ecologie en natuur.
In deze studio verdiepen we ons in wilde natuur, dieren zoals slechtvalken, vleermuizen, huismussen en vlinders, om vanuit hun bestaan pionierende, co-existerende omgevingen en natuurinclusieve architectuur te creëren. Architectuur als ecosyteem!
(1) Van Reybroeck, David. De kolonisatie van de toekomst, De bezige bij, Amsterdam 2022
Studio Birds & Buildings / Architectuur als ecosysteem
‘Er is veel reden voor doemscenario’s en voor pessimisme, maar optimisme en verbeeldingskracht vormen een veel sterkere motor voor verandering.’
Floris Alkemade
Natuurinclusief ontwerpen, voorbij
Urban ecology – Climate Adaption voorbij
In Europa leeft vandaag bijna 73% van de bevolking in verstedelijkt gebied. In 2050 zal dit 80% zijn. De klimaatverandering zal een impact hebben op alle componenten van de stad: haar milieu, economie en samenleving. Er rijzen daarmee heel wat nieuwe uitdagingen voor de stedenbouw, de architectuur en het beleid. Essentiële elementen als mobiliteit, energie, waterbeheer, huisvesting dienen ingezet te worden om steden aan te passen en de impact op het klimaat te beperken. Ondertussen verdwijnen kwetsbare diersoorten en biotopen als sneeuw voor de zon. De globale biodiversiteit gaat in sneltempo achteruit. Overheden (Europa, stadsbesturen) en de bouwsector zetten hier en daar al schoorvoetend in op klimaatadaptatie, maar ook ontwerpers (architecten) kunnen daarbij een grote rol spelen in het realiseren van een klimaatadaptieve, biodiverse en milieuvriendelijkere omgeving. Kan dat dan ook wat verder gaan dan de gekende evidenties qua ‘duurzaamheid’ en het plaatsen van insectenhotels? Hoe kan de gebouwde omgeving een volwaardig natuurlijk biotoop worden, een voedingsbodem zijn voor wilde dieren zoals vogels, bijen, vleermuizen e.a.? Kan architectuur een host zijn voor natuur?
Architecture as an ecosystem: nature inclusive design
In deze studio kijken we naar de stad (maar ook woonomgevingen in het buitengebied) als een nieuw natuurlijk biotoop en architectuur als een ecosysteem dat kansen biedt om biodiversiteit en duurzaamheid te stimuleren. Natuurinclusief design (ontwerpen met integratie van ecologie en biologie), stadsnatuur, urban rewilding en dierschap zijn actuele en inspirerende begrippen, die de verbeelding prikkelen om de toekomst van de gebouwde omgeving radicaal anders te denken, waarin ruimte is voor mens én dier. Aan de hand van theoretisch onderzoek en veldwerk op locaties gaan we op zoek naar boeiende cases om innovatieve architecturale projecten te ontwikkelen.
Waar kan architectuur een verschil maken voor de natuur en het klimaat? Verdieping in andere disciplines, zoals ecologie, biologie, natuurwetenschappen, landschapsarchitectuur en materiaalkunde, transdisciplinair denken en een hands-on aanpak (maken van prototypes, opzetten van testmodellen) is noodzakelijk.
Observeren, tekenen, maken, doen
Daarbij kan de focus liggen op één of meerdere onderwerpen (bijv. vogels, zoogdieren, vegetatie, insecten, landschap, erfgoed, voedsel…) in zelf te bepalen individuele onderzoeks- en ontwerpprojecten. Wilde dieren uit onze omgeving (zoals bv. gierzwaluwen, huismussen, egels…) zijn stille maar onmisbare schakels in een groter ecosysteem, en zijn daarom een handige insteek naar een complexe ecologie. In een groepsproject maken ze mogelijk deel uit van een globale visie voor een stedelijk ecosysteem dat kan worden toegepast op één specifieke locatie (een stad, een dorp, een regio…), en wordt bekeken of met een reële stakeholder (bestuur, natuurorganisatie, lokale vereniging, bewonersgroep…) een project concreet kan worden uitgerold.
Vanuit de concrete projectontwikkeling wordt verder gereflecteerd, ontworpen en een theoretische onderbouw aangescherpt. Het leidt tot een uitgewerkt architectuurontwerp op een zelf voor te stellen site, gepresenteerd als een geïllustreerd manifest, een innovatief model en een outdoor prototype van een detail.
Inspiratie en kennis wordt opgedaan a.d.h.v. literatuuronderzoek (updated leeslijst beschikbaar) maar ook veldwerk, natuurexcursies, stadsbezoeken, citizen science onderzoek, gastcolleges van stadsecologen, biologen, productdesigners, architecten etc.
De studio mikt op studenten die graag observeren, buiten zijn, ontwerpen, tekenen en onderzoeken, hun handen uit de mouwen steken én gedreven zijn om vanuit een persoonlijke aanpak en het architecturaal métier de grote uitdagingen van onze tijd aan te pakken. Er is geen specifieke kennis nodig over natuur, maar wel een interesse en liefde voor. En het geloof in de kracht van het verschil, dat elk nieuw idee en project hoe klein ook, kan maken.
Aanpak:
- Oktober-november: verkenningen, literatuuronderzoek, excursies, cases bezoeken
- December: voorstellen individuele onderzoeksprojecten
- Januari-februari: zoom in op dier en detail, ontwikkeling prototype
- Maart-juni: ontwikkeling individueel project + synthese in groepsproject
Ter info:
https://haagsehanden.nl/meer-groen-in-op-en-bij-haagse-gebouwen-646e8426da37
https://climate-adapt.eea.europa.eu/eu-adaptation-policy/sector-policies/urban
https://www.thenatureofcities.com/2017/04/30/re-wilding-cities-nature/
Joris Van Reusel
Joris is a practicing architect based in Antwerp since 1995 (co-founder of Import.Export Architecture, 1999; founder of HOP.office architects 2019), focusing on innovative design in social and ecological projects. He is also teacher in architectural design at the Faculty of Architecture of the KU Leuven, in the bachelor’s and master’s degree. Since 2015 he works with students and colleagues Daan De Volder and Pascal François through research by design on the case of the almost abandoned village of Doel, developing theoretical and hands-on strategies for its reconversion and the re-empowerment of the local community. This studio based fieldwork has grown into the Doelland-platform and a Service Learning designcourse. In fact, it’s all about social justice and the position of the architect in this world.
Beside this, he is passionate about ornithology and urban nature. As nature activist, nature guide and ecological consultant on nature inclusive design Joris observes environments through telescopes and binoculars, connecting natural systems into spatial and design challenges. Doing so, he’s work is pioneering as bridging the gap between the world of contemporary design and the world of nature conservation. It’s about the f* urgency of taking action – yes, also as architects working on small projects! – on the terrifying climate change and the immense biodiversity crisis.
In his master dissertation studio Birds & Buildings Joris guides future architects towards nature inclusive and climate friendly design approaches. Out of necessity.