Care-ful Architecture

Care-ful Architecture

Mastertudio 1ste semester, 1ste Master

Tutor: Thierry Lagrange

Engagement: Craftsmanship

FA Campus Gent

Photo: House V-C, Gent, © Thierry Lagrange

Introductie

Context is een essentieel begrip voor de ontwikkeling van een project. Context is gebouw, omgeving, geschiedenis, programma, klant, budget, enz. Het begrijpen en aanvoelen van de gelaagdheid en complexiteit van een context leidt, wanneer dit goed gebeurt, tot een eigen architectuurtaal die ervaren wordt als noodzakelijk. Het lijkt dan dat die taal en geen andere echt nodig is.

Deze elementaire benadering waarbij we op zoek gaan naar een noodzakelijke taal is de basis voor het maken van een architectuur die nodig is, een architectuur die we, de gebruiker en de architect, er wensen te zien en te beleven. Het garandeert een fundamenteel duurzame aanpak die zich vertaalt in elk facet van een project (gebruik, energie, materiaal, kennis van licht, detail, constructie, enz.). Duurzaamheid is dan ook eerder een gevolg van deze aanpak dan een uitgangspunt.

Deze studio stelt als doel dat de student een eigen architectuurtaal ontwikkelt door het begrijpen van de context. En we doen dit aan de hand van het begrip zorg. Daarvoor vertrekken we van een nabije observatie van een pand in haar omgeving. We leren observeren en opnemen wat er gebeurt. We proberen te begrijpen wat er staat en wat er zich afspeelt. Vanuit deze observatie start een registratie van het gebouw. Dit is een multi-sensorieel gegeven. Het gaat om de precieze opmeting maar ook om het vastleggen van de kwaliteiten en de potentiële kwaliteiten van het gebouw. Maar we zien ook de zwakke punten van het gebouw, de littekens, de sporen van geweld, daar waar zorg nodig is.

Dit is het startpunt om een context te begrijpen, te bevatten in al zijn gelaagdheden en complexiteiten. Van hieruit gaan we zoeken naar de mogelijkheden van het pand. We gaan op zoek naar ingrepen die zorgzaam zijn. Zorg als een opportuniteit voor het maken van architectuur, daar draait het om. Dat kan gaan over ingrijpen in de steenmassa’s, in de structuur, in de huid. We gaan na hoe een dergelijke ingreep zich verhoudt ten aanzien van wat er is en zal komen in de toekomst. Welke ruimtelijkheid ontstaat er? Moeten we ons ontdoen van delen van de gebouwde realiteit? Waar kunnen we het bestaande versterken of moeten we het vervangen? Veel vragen ontstaan door de dialoog die ontwikkeld wordt tussen architect en gebouw, architect en context, architect en gebruikers, …

Deze studio gaat ook over behouden, in standhouden, redden, bewaren, hergebruiken, recupereren versus afbreken, onderbreken, stopzetten, afkeuren. En hoe de student dit kan zien en toepassen in de ontwikkeling van zijn architectuurtaal. De juiste keuze maken noodzaakt die observatie van nabij. Een keuze maken en de gevolgen hiervan onder ogen zien en naar handelen kan ook alleen wanneer de student technisch gewapend is. Er moet dus continu kennis aanwezig zijn omtrent hoe iets gemaakt is, hoe iets werkt, hoe iets nood heeft aan bepaalde onderdelen om werkzaam te kunnen zijn. In de studio zullen we dan ook de nodige tijd nemen om na te gaan hoe iets technisch functioneert. Dit kan gaan om structuren, bouwknopen, detailleringen. Deze technische competentie onderbouwt de architectuurtaal.

Vanuit die kennis slagen we er dan in, in een volgende fase, in te grijpen en de ruimtelijkheden aan te passen zodat er nieuwe mogelijkheden en kwaliteiten ontstaan. Dit gebeurt zonder een gedetailleerd programma. Het interageren met de mogelijkheden van de ruimte zal aan de basis liggen van nieuwe en aangepaste ruimtes.

Aanpak

De concrete aanpak verloopt via drie fasen:

observeren en begrijpen: bezoek van de historische site, optekenen van de site
doordringen tot essentiële onderdelen die zorg vereisen: uitwerken hiervan, en variëren op deze onderdelen
de ontwikkeling van nieuwe ruimtelijkheden door middel van een architectuurtaal die rekening houdt met die zorg.

De eerste fase is een collectieve activiteit. Daarna werken de studenten individueel.

Materiële output

Het finale resultaat van deze masterstudio is afhankelijk van het ontwikkelde proces en is anders bij iedere student. Het resultaat getuigt in ieder geval van een gedreven attitude ten aanzien van het tekenen (handgetekend en digitaal) en het maken van materiële creaties. De architectuurtekening, zowel als de materiële creaties, zijn een hulpmiddel die de student aan het denken zet, inzicht geeft en een wereld creëert die de bezoeker meeneemt in zijn nieuwe ruimtelijkheid.

We spreken van de agency of the drawing and the creation. De producties die ontstaan zijn concreet en getuigen van kennis en kunde (craftsmanship). Ze spelen met de noties schaal 1/1, detail, materialiteit, sensitiviteit, … De ruimtelijkheden die ontstaan zijn plaatsen waar expliciet ingezet wordt op de structuur en het detail als elementaire grammatica van deze plaatsen. Hierbij is er een grote aandacht voor hoe de student op een zorgzame manier omgaat met het gebouwde relict.

Introductie

De docent zal vanuit verschillende referenties en een blik op de eigen architectuurproductie (www.alt-architectuur.be) de studio introduceren.

Korte excursie

Het pand waarop wordt gewerkt in Gent zal bezocht worden tijdens de tweede week van het semester. Deze trip bereiden we voor tijdens de introductie.

Taal

Deze masterstudio wordt in het Nederlands gegeven.

Referenties

Het is belangrijk dat iedere student een repertoire opbouwt die hij heel goed kent en die ook bestaat uit kunst en architectuur. Dit zijn referenties die in je nabijheid blijven en zorgen voor een continue dialoog. Bij wijze van teaser geef ik een korte eigenzinnige selectie die op één of andere manier inspeelt op het thema van de studio en inspirerend kan werken:

Architectuur

Caruso St John

https://carusostjohn.com/projects/studio-house/#more

Kazuo Shinohara

https://hiddenarchitecture.net/tanikawa-house/

Lucien Kroll

https://hiddenarchitecture.net/dominican-house/

Carlo Scarpa

https://divisare.com/projects/332703-carlo-scarpa-federico-puggioni-museo-di-castelvecchio

https://hiddenarchitecture.net/fondazione-querini-stampalia/

Charles Vandenhove

https://fr.wikipedia.org/wiki/Cour_Saint-Antoine